หญ้าเข็ดมอน
ที่มีมาพร้อมกับการตั้งดิน-ฟ้า
ลายแทงลายใจในความทรงจำชาวโมคลาน
เป็นเวลาสักระยะแล้ว ที่จ่อมจมอยู่กับปริศนาลายแทงโมคลาน ทวนสอบตัวเองดูอย่างจริงจังรู้สึกว่า ลึก ๆ ที่ย้ำคิดย้ำทำอยู่ตรงนั้น ก็เพราะอยากแก้ลายแทงเป็นเหตุหลัก แต่ด้วยความรับรู้เดิมที่ถูกกักขังไว้ว่า ลายแทงมักไม่มีใครแก้ได้ ส่วนที่แก้ๆ กันไปอย่างนั้นอย่างนี้ ก็หมิ่นเหม่ว่าจะคลาดเคลื่อนเลื่อนลอย พลอยให้ต่างคนต่างแก้ไปนานา ลายแทงจึงยังคงเป็นอาหารอร่อย ที่เว้นแต่ผู้ปรุงแล้วก็ไม่มีใครรู้ว่ารสชาติแท้จริงเป็นอย่างไร
.
ลายแทงโมคลาน
ลองดู “ลายแทงโมคลาน”
ตามกันไปอีกครั้ง
“…ตั้งดินตั้งฟ้า
ตั้งหญ้าเข็ดมอน
โมคลานตั้งก่อน
เมืองนครตั้งหลัง
ข้างหน้าพระยัง
ข้างหลังพระภูมี
ต้นศรีมหาโพธิ์
ห้าโบสถ์หกวิหาร
เจ็ดทวาร
แปดเจดีย์…”
โมคลาน
ดูเหมือนว่าความในตอนท้ายจะคล้ายกับสารบัญนำชมศาสนสถานในข้างพุทธ อันประกอบด้วย พระศรีมหาโพธิ์ โบสถ์ วิหาร และเจดีย์ ส่วนถ้าจะยึดเอาวรรคนำเรื่องก็คงชี้ลงว่า ศาสนสถานที่กำลังแทงลายลงไปนี้ คือ “โมคลาน” ที่เมื่อครั้งผูกลายแทง คงมีสถานะเป็น “วัด” ในพระพุทธศาสนาแล้ว ส่วนคำว่า “แล้ว” ซึ่งห้อยท้ายอยู่นั้น ก็เพราะว่า วรรคนำเรื่องอย่าง “ตั้งดินตั้งฟ้า ตั้งหญ้าเข็ดมอน” เป็นร่องรอยความเชื่อเกี่ยวกับการสร้างโลกของพระผู้เป็นเจ้าในศาสนาพราหมณ์ การมาแสดงเป็นข้อเท้าความอยู่ตรงนี้ จึงอาจเป็นไปได้ว่า ลายแทงกำลังแสดงความหลงเหลืออยู่ของคติพราหมณ์ในความทรงจำชาวโมคลาน ซึ่งทำให้เห็นว่า พราหมณ์คงเป็นเจ้าของเดิมอยู่ก่อน จากนั้นพุทธจึงค่อยเข้าใช้สอยพื้นที่เป็นลำดับ
.
การสร้างโลกมีในคัมภีร์พราหมณ์ กล่าวว่าเป็นเทวกิจของพระพรหม ประเด็นนี้ ดิเรก พรตตะเสน ให้รายละเอียดว่า
“…โลกของเรานี้ พระพรหมผู้เป็นใหญ่ของพราหมณ์เขาเป็นผู้สร้าง
แรกก็สร้างน้ำก่อน สร้างน้ำแล้วก็ตั้งดินตั้งฟ้า
ต่อจากนั้นจึงหว่านพืชลงในดิน พืชอันดับแรก
คือที่เราเรียกหญ้าเข็ดมอนนี้เอง
พืชอันที่สองคือหญ้าคา อันดับที่สามหญ้าแซมไซ…”
.
หญ้าเข็ดมอน
ดินและฟ้าจะยังไม่กล่าวถึงในที่นี้ จะขอชวนให้ใคร่ครวญกันเฉพาะสามหญ้าในฐานะพืชแรกบนโลกตามคติพราหมณ์ เล่าว่า “…เมื่อคราวเทวดากวนเกษียรสมุทร ให้เป็นน้ำทิพย์สำหรับเทวดาจำได้กินกันให้เป็น “อมร” นั้น พญาครุฑฉวยโอกาสโฉบเอาน้ำทิพย์บินหนี ร้อนถึงพระนารายณ์ต้องออกขัดขวาง ขณะที่รบชิงน้ำทิพย์กันอุตลุตบนท้องฟ้านั้น กระออมใส่น้ำทิพย์กระฉอก น้ำทิพย์กระเซ็นตกลงมายังโลกมนุษย์ เผอิญให้ถูกเอาหญ้าเข็ดมอน หญ้าคา และหญ้าแซมไซ…”
.
เหตุนี้จึงทำให้ความอมฤตไปเป็นเครื่องทวีความศักดิ์สิทธิ์ให้กับหญ้าทั้งสาม จากที่เป็นหญ้าที่เกิดก่อนพืชทั้งปวงบนโลกแล้ว ยังมีความ “ไม่ตาย” เป็นคุณวิเศษอีกชั้น ที่แม้น้ำจะท่วมโลกหรือเกิดไฟบัลลัยกัลป์เผาผลาญล้างโลกก็ทำอะไรสามหญ้านี้ไม่ได้
.
หญ้าคา:
โบราณเอามาถักเข้าเป็นเส้น
วงรอบเรือนหรือปริมณฑลที่ต้องการเป็นมงคล
กันผี กันอุบาทว์ จัญไรได้ทุกชนิด
.
หญ้าแซมไซ:
ยังค้นไม่พบสรรพคุณเฉพาะ
แต่ “เข้ายา” รวมกับอีกสองหญ้าได้
ว่ากันว่าหากต้มใช้กินประจำ
จะทำให้อายุยืน คงกระพันชาตรี
.
หญ้าเข็ดมอน:
โบราณนิยมเอารากมาถักสำหรับผูกข้อมือเด็ก
กันผีแก้แม่ซื้อรังควาญ
ต้มกินก็จะสามารถแก้พิษร้อนได้
.
การมี “หญ้าเข็ดมอน” เป็นบทนำของลายแทง จึงถือเป็นภาพสะท้อนทั้งทางสังคมและวัฒนธรรมของโมคลานได้อย่างหลวมๆ ว่า พื้นที่แห่งนี้แต่เดิมเป็นที่อยู่ที่อาศัยของบรรดาพราหมณ์ผู้มี “ภูมิ” ซึ่งนอกจากจะรู้พระคัมภีร์อยู่เฉพาะตนแล้ว อาจได้ถ่ายทอดสู่ศาสนิกโดยเฉพาะเนื้อหาที่ว่าด้วยการสร้างโลกและสรรพสิ่งของพระผู้เป็นเจ้า ที่เอาเข้าจริงก็มีการกล่าวถึงการกำเนิดโลกและมนุษย์อยู่ในทุกศาสนา ความหมายเกี่ยวกับการสร้างโลกของแต่ละศาสนาจึงถือเป็นปฏิบัติการทางวาทกรรมที่น่าสนใจ โดยเฉพาะที่กระทำในดินแดนโมคลาน พื้นที่ซึ่งปัจจุบันมีมุสลิมเป็นประชากรส่วนใหญ่ในละแวกที่ปรากฏเทวลัยอันเนื่องในศาสนาพราหมณ์และครอบครองโดยวัดของพระพุทธศาสนา
.
บทกาดครูโนรา
ความจริงควรจะจบตรงนี้ แต่ด้วยว่าได้คัดเอาบทกาดครูโนราที่แสดงฉากสร้างโลกซึ่งมีการกล่าวถึงหญ้าเข็ดมอนมาด้วยแล้ว จึงขอส่งท้ายกับสิ่งที่ว่านั้น กับทั้งข้อสังเกตว่า “ผู้สร้าง” ในบทนี้เป็น “พระอิศวร” ต่างจากที่ร่ายมาข้างบน ซึ่งอาจทำให้เห็นว่า ไม่เฉพาะระหว่างศาสนาเท่านั้นที่มีปรากฏการณ์ของการช่วงชิงความหมาย แต่ภายในเองก็มีสิ่งละอันพันละน้อยที่แทรกซ่อนอยู่ไม่ต่างกัน กับที่ส่วนตัวเห็นว่าการผลิตซ้ำคติสร้างโลกของพราหมณ์ลงบนมรดกทางวัฒนธรรมของภาคใต้อย่างมีนัยยะสำคัญเช่นนี้ ควรค่ายิ่งแก่การค้นคว้าเพื่อสร้างชุดความรู้สู่สาธารณะ
.
ไหว้พระอิศวรพ่อทองเนื้อนิล
พ่อได้ตั้งแผ่นดินตั้งแผ่นฟ้า
พ่อตั้งแผ่นดินเท่าลูกหมากบ้า
ตั้งแผ่นฟ้าโตใหญ่เท่าใบบอน
พ่อตั้งสมุทรพ่อตั้งสายสินธุ์
ตั้งเขาคีรินทร์เขาอิสินธร
พ่อตั้งไว้สิ้นพ่อตั้งไว้เสร็จ
ตั้งหญ้าคาชุมเห็ดหญ้าเข็ดมอน
พ่อตั้งหญ้าคาเอาไว้ก่อน
หญ้าเข็ดมอนตั้งไว้เมื่อภายหลัง
พ่อได้ตั้งพฤกษาตั้งป่าชะมัว
พ่อได้ตั้งบัวนาบัวครั่ง
เข็ดมอนตั้งไว้เมื่อภายหลัง
ตั้งดวงอาทิตย์ดวงพระจันทร์
พระจันทร์เดินกลางเดินกลางคืน
พระอาทิตย์งามชื่นเดินกลางวัน
ตั้งดวงอาทิตย์ดวงพระจันทร์
สว่างฉันทั่วโลกชโลกา
พ่อได้ตั้งสิ้นตั้งสุด
ตั้งเหล่าชาวมนุษย์ไว้ใต้หล้า
พ่อตั้งหญิงคนชายคน
ให้เป็นพืดยืดผลต่อกันมา
พ่อตั้งนางเอื้อยให้เป็นเจ้าที่
พ่อตั้งนางอีเป็นเจ้านา
พ่อตั้งนายคงเป็นเจ้าดิน
พ่อตั้งนายอินเป็นเจ้าป่า
พ่อตั้งนายทองเป็นเจ้าแดน
ตั้งนายไกรพลแสนเฝ้ารักษาฯ
